Actueel

-N.B. – voor meningitis zie hier

De laatste tijd is een discussie gaande over het niet-vaccineren van kinderen. De emoties hierover lopen hoog op. Opvallend komen alleen te voorstanders  van vaccineren aan het woord. Soms duikt het misverstand op dat antroposofische artsen en ouders tegen vaccineren zouden zijn. Antroposofisch huisarts Joost Laceulle schreef een ingezonden brief hierover:

Trouw, 28 augustus 2018

© ANP

Opinie

Mensen die van antroposofische gezondheidszorg gebruik maken besluiten vaak wel om hun kinderen te vaccineren, maar soms wat later en niet alle vaccinaties, schrijft Joost Laceulle, met 36 jaar ervaring als antroposofisch huisarts.

“In het lezenswaardige tweegesprek over inenten met Fleur Jongepier en Paul van Tongeren*  wordt als een van de redenen om niet te vaccineren de antroposofie genoemd. Omdat in de media de antroposofen vaker als vaccinatieweigeraars worden gekenschetst, lijkt het me goed de daardoor gewekte indruk te nuanceren. Die klopt namelijk niet. De meeste mensen die van de antroposofische gezondheidszorg gebruikmaken laten hun kinderen wél vaccineren, zij het vaak wat later en ook niet altijd met alle vaccins.

Ik ben ruim 36 jaar antroposofisch huisarts geweest en heb veel jonge ouders gesproken. Ze probeerden een eigen positie te vinden tussen de uitersten, van ‘vaccineren is goed, draagt bij tot de volks- en de individuele gezondheid’ tot ‘vaccineren is slecht en gevaarlijk’.

Er is echter ook een duidelijke tendens om ziektes te zien als potentieel zinvolle fasen in de levensloop. Bij volwassenen kunnen ziektes aanleiding zijn tot het vinden van nieuwe inzichten of initiatieven in het eigen leven. Bij het jonge kind betreft het vooral de opbouw van het immuunsysteem, dat immers de uitdrukking van de persoonlijkheid in het levende lichaam is.

Ter illustratie: in gezaghebbende medische tijdschriften zijn in het verleden twee onderzoeken gepubliceerd. In het ene werden over decennia groepen jongeren gevolgd en vergeleken, die óf flink de mazelen hadden doorgemaakt óf juist niet. De uitkomst: de mazelengroep was op latere leeftijd gezonder dan de andere groep: minder degeneratieve en kwaadaardige ziekten.

In het tweede onderzoek ging het om het optreden van allergieën. De groep die een opvoeding had gehad met beperkt vaccineren, zelden antibiotica en koortsremmers, telde ongeveer de helft van de hoeveelheid allergieën ten opzichte van de groep met een gemiddelde opvoeding.

Van Tongeren zegt terecht dat er twee interpretaties tegenover elkaar staan. De geschiedenis kent talloze voorbeelden van het feit dat de heersende meningen van wetenschap en overheid – vroeger kerk en overheid – minder toekomstpotentie hadden dan de ideeën van enkelingen of kleine groepen. Voor de toekomst is het vruchtbaar, wanneer er in plaats van de discussie (wie heeft er gelijk?) naar de dialoog (hoe ziet jouw werkelijkheid eruit?) gestreefd wordt.

Een vrome wens? Een nastrevenswaardig ideaal? De toekomst zal het leren.”

* Hier de tekst van de discussie:

Filosofisch elftal

Steeds meer ouders kiezen ervoor hun kinderen niet te laten vaccineren en dat leidt tot soms heftige discussies. Zou de overheid inenten moeten verplichten? In Italië was dat zo, maar daar heeft de overheid – tot verbijstering van kinderartsen – de verplichting gisteren opgeschort.

In Nederland daalt de vaccinatiegraad al enkele jaren. Vorig jaar weer, blijkt uit cijfers van het RIVM. Het gevolg: kinderartsen maken zich zorgen dat ziektes als de mazelen terugkomen. Mag de overheid vaccineren verplicht maken? Of moeten mensen het recht hebben om daar anders over te denken?

“Ik vind het verplicht maken van vaccineren geen gek idee”, zegt Fleur Jongepier, docent toegepaste ethiek en onderzoeker aan de Radboud Universiteit.

Vrijheid
“Het is gevaarlijk als kinderen niet ingeënt worden. Daarom is het legitiem om te eisen dat alle kinderen in kinderdagverblijven zijn gevaccineerd. Die verplichting is een begrenzing van de vrijheid van de ouders, maar vrijheid is nu eenmaal nooit onbegrensd. En dat is maar goed ook: juist door een limiet te stellen aan onze vrijheid, wordt onze vrijheid mogelijk gemaakt. Zo mogen we anderen niet vermoorden. Dat is een beperking, maar zorgt er tegelijkertijd voor dat we in vrijheid kunnen samenleven.

“Vaccinatieplicht is ook een beperking, maar zorgt ervoor dat onze kinderen gezond blijven en andere ouders hun kind veilig naar de opvang kunnen brengen.”

Autonomie
“Als ouders hun kind niet willen beschermen middels vaccinatie, moeten ze dat zelf weten”, reageert Paul van Tongeren, emeritus-hoogleraar ethiek in Nijmegen en Leuven. “Ik ben zelf voor inenten, maar we moeten mensen daar niet toe verplichten. Onze overheid zorgt voor het welzijn van onze gemeenschap. Onderdeel daarvan is de waarde van individuele autonomie: iedereen is, binnen grenzen, vrij om te doen wat hij wil.

“Als ouders hun kinderen niet willen laten inenten – of de reden daarvoor nu antroposofisch, religieus of filosofisch is – dan is dat hun eigen verantwoordelijkheid. Wel is het van belang dat de overheid voorkomt dat door de vrijheid van de ene persoon, de vrijheid van andere personen wordt ingeperkt. Bijvoorbeeld door te stellen: deze ouders mogen niet protesteren als ze niet worden toegelaten op een crèche, omdat hun kinderen daar een gevaar vormen voor kinderen die nog te jong zijn voor vaccinaties.”

En slecht opvoeden dan?
Jongepier: “Dergelijke maatregelen vind ik te mild. Dezelfde niet-ingeënte kinderen bevinden zich in allerlei publieke ruimtes. Een ziekte als de mazelen is enorm besmettelijk en kan ernstige vormen aannemen.”

Van Tongeren: “Maar moeten we dan niet ook toestaan dat de overheid ingrijpt als kinderen slecht worden gevoed en opgevoed? Slechte voeding leidt tot obesitas; onbeschoft gedrag van ouders wordt gemakkelijk gekopieerd door kinderen.

“Natuurlijk is er een verschil – maar hoe weeg je dat? Niet-gevaccineerde kinderen lopen een relatief klein risico op ernstige schade en een nog kleiner risico op gevaar voor derden. Slecht opgevoede kinderen lopen een zeer groot risico op een ongezond lichaam en een leven dat voor henzelf en anderen schadelijk is. Het is pijnlijk om te zien als kinderen slecht worden opgevoed, maar hier moet de overheid toch terughoudend blijven. Waarom geldt niet hetzelfde voor vaccinatie? Is onze lichamelijke gezondheid zoveel belangrijker dan de sociale en geestelijke gezondheid?”

Geloven in wetenschap
Jongepier: “Je kind niet vaccineren is niet zomaar een privékeuze over opvoeding. De dalende vaccinatiegraad kan leiden tot nieuwe uitbraken. Je maakt door niet te vaccineren dus niet alleen een keuze voor jouw kind, maar ook voor veel andere kinderen en volwassenen.”

Van Tongeren: “De filosofische en politieke vraag die hier belangrijk is, luidt: hoe overtuig je mensen wanneer je ziet dat de wetenschappelijke feiten niet overtuigend zijn voor hen? Wetenschap blijkt enkel overtuigend voor diegenen die al ‘geloven’ in de wetenschap. Wanneer iemand niet gelooft dat de wetenschap het ware zicht op de werkelijkheid geeft, kun je hem niet met wetenschappelijke argumenten overtuigen.

“We moeten erkennen dat hier niet ‘wetenschappelijk vastgestelde feiten’ tegenover ‘achterlijke meningen’ staan. Er staan twee meningen, twee interpretaties van de werkelijkheid tegenover elkaar. Dat conflict van interpretaties is een van de grote ontdekkingen van de filosofie sinds de late negentiende eeuw.

Twijfel
“Nietzsche liet al zien: alles wat als werkelijkheid geldt, is een interpretatie. Dat moeten we in deze discussie niet vergeten. Wie zijn eigen overtuiging als vanzelfsprekend neemt en niet kan twijfelen, zal waarschijnlijk ook een ander nooit kunnen overtuigen.”

Jongepier: “De waarheid ligt inderdaad niet achter een verborgen kelderdeur. En wetenschap blijft mensenwerk. Maar dat wil niet zeggen dat de vaccinatiediscussie te reduceren is tot een meningsverschil.

“De wetenschap geeft ons reden om ons zorgen te maken. Ouders kunnen wel degelijk op basis van feiten inzien dat je je kind moet laten inenten. Het probleem is dat vaccinatie-sceptici een ander idee hebben van hoe je kennis vergaart en wat telt als overtuigend bewijs.”

Van Tongeren: “Ik vertrouw de wetenschap op dit punt genoeg om te zeggen: ik zou vaccineren. Maar ik realiseer me wel dat dit een overtuiging is. Vanuit de overheid en wetenschap wordt te vaak gedaan alsof zij de werkelijkheid in pacht hebben, en anderen slechts een verkeerde mening. Dat maakt serieus met elkaar in gesprek gaan lastig.

Onreine ziektes
Jongepier: “Het blijft de vraag hoe je sceptische ouders overtuigt. Een recente strategie is ‘moral reframing’. Een arts of de overheid probeert in de adviezen dan bijvoorbeeld de specifieke waarden van sceptische ouders aan te spreken, zoals vrijheid en ‘puurheid’. Denk aan adviezen als: ‘Zorg dat je kind niet komt te lijden aan onreine ziektes’. Maar ik vraag me af of dit soort manipulatie niet disrespectvol is. Dan kunnen we beter transparant zijn en vaccinatie bij kinderdagverblijven gewoon verplicht stellen.”