Hyoscyamus, bilzekruid
Hys betekent zwijn, kyamos is een boon. Kennelijk aten zwijnen de ‘bonen’, de zaaddozen van de hyoscyamus. ‘Bilze’ gaat terug op het oud Germaanse Bhel, dat betekent fantasie.
Bilzekruid heeft een korte hoofdstengel die zich vertakt in een aantal lange rechte zijstengels. Aan het uiteinde daarvan is er een zich voortdurend uitwikkelende spiraal. Bij ieder stengelblad verschijnt ook een bloem. De bladeren zijn zacht behaard en kleverig en hangen links en rechts van de stengel iets naar beneden als een soort vleugels.
De geur bij aanraken is onaangenaam. Deze is wel eens beschreven als een geur van ‘een natte langharige hond’. De bloem is grauwgeel, open, klokvormig, is paars dooraderd en in de ‘ keel’ paars tot zwart. de zaaddozen staan omhoog en hebben een soort kroontje. De zaadjes zijn niervormig.
Het bilzekruid is één óf tweejarig en is in ons land vrij zeldzaam. Hij heeft voorkeur voor mesthopen, puinhopen, akkers. Hij komt niet gauw op dezelfde plek terug, het is een zigeuner, een ‘vagant’ . Als je hem ergens zaait komt hij misschien een stuk verderop tevoorschijn.
In het middellandse zeegebied is hij meer thuis en bewijst daar heel goed tegen hitte te kunnen.
Bilzekruid is één van de grote beroemde gifplanten. Hij behoort tot de familie van de Nachtschades, de Solanaceeën. (Merkwaardigerwijze betekent Sol: zon ).
Het is de familie van de tomaat, de aardappel, de peper, de lampionplant, de bitterzoet en ook van grote gifplanten als belladonna, mandragora en doornappel.
Bij de Babyloniers was bilzekruid al in gebruik als pijnstillend middel. De grieken wijdden hem aan de zonnegod Apollo (in feite Christus).
In de middeleeuwen deed bilzekruid dienst als narcosemiddel bij operaties.
Men ving er vissen en vogels mee, of verdelgde ratten en muizen. de vader van Shakespeare’s Hamlet werd vergiftigd toen hij sliep en sap van Bilzekruid in zijn oor werd gedruppeld.
Heksen smeerden zich in met zalf waarin oa Bilzekruid zat en ervoeren dat ze door de lucht vlogen. Deze vliegzalven gaven hallucinaties die als zeer reëel werden ervaren.
Bierbrouwers deden wat Bilzekruidbij hun bier om zo een sterkere roes te veroorzaken. Wellicht komt de naam ‘malwillempjeskruid’ daar vandaan. Ook liefdesdranken bevatten Bilzekruid.
Bij kiespijn werden wel dampen van Bilzekruid ingeademd. Naast pijnstilling werd ook een ontspannende werking benut. Krampen, astma, epilepsie, Parkinson, ouderdomstremor, opwinding konden goed verbeteren door behandeling met Bilzekruid. Er wordt wel gesteld dat de werking van Hyoscyamus tussen die van Opium en Belladonna in ligt. Belladonna werkt meer op de het zenuw-zintuigstelsel, de bovenpoolvan de mens, Hyoscyamus meer op de stofwisseling en het autonome zenuwstelsel, de onderpool.
In de Hyoscyamus vindt men karakteristieke gifstoffen, zg. alkaloïden: Hyoscyamine, scopolamine en atropine. Bij zeeziekte kan een pleister met scopolamine achter het oor worden geplakt. Het kalmeert zowel het vegetatieve als het centrale zenuwstelsel. Verder bevat de plant etherische oliën, looistoffen en bitterstoffen (helpen ziel en lichaam goed te verbinden), fosforzuur (werking op het bloed en de wil) en lithium.
Ontkramping van gladde spieren wordt bevorderd, zodat bijvoorbeeld de bloeddruk kan dalen en ook de hartfrequentie. Men stelt wel dat de ontspanningsfase van het hart, de diastole, wordt ondersteund.
Naar Rudolf Steiner brengt het Bilzekruid de atmosferische warmte tot in de zonnevlecht, de plexus solaris. Daarmee heeft Hyoscyamus een relatie met Venus, met koper, dat immers een werkingsgebied heeft in het vegetatieve zenuwstelsel.
Maar in het duistere wat de Hyoscyamus ook heeft, het zwart-violette, is waarschijnlijk ook Saturnus werkzaam.
In het observeren van de natuur heeft men een eeuw geleden een bijzondere waarneming gedaan. Als een merel een kruisspin heeft gegeten, kan hij zich van een dood door verkramping en pijn redden door tijdig Bilzekruid te eten. Een bijzonder fenomeen, en eigenlijk een oerbeeld van genezing. Het zou een beeld kunnen zijn voor wat zich in onze tijd afspeelt. Steeds meer wordt de mens bepaald en in beslag genomen door computers en smartphones, en raakt gevangen in een wereldwijd web (een spinnenwereld). Wellicht kan Bilzekruid in onze tijd, waarin a.h.w. ook spinnegif werkzaam is in de alles doordringende technologie en het koude materialistische denken, eveneens de mensen zijn dienst bewijzen. Bilzekruid is niet voor niets ooit aan de zonnige Apollo gewijd. Het kan ontkrampen en het hart ondersteunen, het hart weer laten spreken. Hyoscyamus is onderdeel van een antroposofisch basispreparaat voor het hart, Primula Onopordon.
Huib de Ruiter